บทที่ 25 — สัมมากัมมันตะ

ทำเท่าที่จำเป็น — ไม่ฝากหนี้ทุกข์ไว้กับอนาคต

การกระทำไม่ได้สำคัญเพราะ “ถูก–ผิดตามสังคม”
แต่สำคัญเพราะ…

การกระทำ = การลงนามยอมรับ “ตัวเรา” ให้สืบต่อไปในอนาคต

ทุกครั้งที่ลงมือทำ
จิตได้สร้าง “ภพผู้กระทำ” ขึ้นมาแล้วหนึ่งภพ

ยิ่งกระทำจากกิเลส
ก็ยิ่งสร้าง โลกที่ต้องรับผิดชอบ มากขึ้น

✦ ทำไมการกระทำจึงทำให้ทุกข์ยืดเยื้อ?

เพราะเมื่อเรา “ทำ”
มันไม่ได้จบแค่ตอนนั้น

ทันทีที่ลงมือด้วยกิเลส
จิตจะต้อง:

• ปกป้อง
• แก้ตัว
• รับกรรม
• คอยดูผล
• สร้างเรื่องต่อเนื่อง

ทั้งหมดนี้ คือ ภาระแห่งภพ

ตัวอย่างจริง:

• ทำชั่วเพื่อผลประโยชน์ → ต้องหลบซ่อน
• กดใครเพื่อชนะ → ต้องระวังการแก้แค้น
• ผูกความสัมพันธ์ด้วยความอยาก → ต้องคอยรักษาใจเขาไม่ให้เปลี่ยน

สิ่งที่ทำเพราะ “อยากได้”
สุดท้ายกลับกลายเป็นสิ่งที่ เราต้องคอยรักษา

✦ สัมมากัมมันตะ คือการตัดภาระตั้งแต่ยังไม่พันธนาการ

ไม่ได้บอกให้เลิกทำ
แต่บอกว่า เลือกทำอย่างมีเหตุปัจจัยที่ถูกต้อง

พระพุทธองค์ตรัส 3 ประเด็นชัดเจน:

1. ไม่ทำร้าย (ไม่ฆ่าสัตว์)
   → ไม่สร้างเวร ทุกชีวิตกลัวถูกทำร้าย เมื่อโดนแล้วก็จะอาฆาต จองเวร
2. ไม่เบียดเบียนแย่งชิง (ไม่ลักทรัพย์)
   → ไม่สร้างเวร ทุกคนหวงทรัพย์ของตัวเอง เมื่อโดนลักแล้วก็จะอาฆาต จองเวร
3. ไม่ทำลายผู้อื่นด้วยกาม (ไม่ประพฤติผิดในกาม)
   → ไม่สร้างเวร เมื่อเป็นชู้กับคู่ครองใคร คู่ครองเขาย่อมจะะอาฆาต จองเวร

ทั้งหมดนี้คือการ ตัดวงจรอนาคตที่มีภัย

ทำในสิ่งที่เมื่อจบลงแล้ว
ใจไม่ต้องไล่ตามไปแก้ไขอะไรอีก

✦ จุดปฏิบัติ: ก่อนทำให้ดู “แรงผลัก”

ถามตัวเองหนึ่งคำถาม:

“ฉันกำลังทำ เพราะจำเป็น หรือเพราะไม่พอ?”

• จำเป็น = เหตุปัจจัยสอดคล้อง → ไม่มีหนี้ทุกข์
• ไม่พอ = โลภะ–โทสะ–โมหะผลัก → หนี้ทุกข์ก่อขึ้นทันที

ถ้ารู้ทันแรงผลัก → การกระทำจะ “สะอาด”
ถ้าเผลอ → การกระทำจะให้ “บัญชีภพ” โตขึ้นไม่รู้ตัว

✦ ตัวอย่างให้เห็นชัด

แรงผลัก	การกระทำ	ผลต่อใจ
โลภะ	แสวงหาทรัพยากรเกินความจำเป็น	ต้องคอยป้องกันสิ่งที่ได้มา
โทสะ	ลงมือแก้แค้น	ต้องอยู่ในโลกที่ทุกคนเป็นศัตรู
โมหะ	เอาตัวรอดแบบไม่ซื่อสัตย์	ต้องคอยหลบความจริง
มานะ	ทำเพราะกลัวแพ้ กลัวเสียหน้า	ต้องคอยพิสูจน์ตัวเองไม่จบ

การกระทำที่เกิดเพราะ “ต้องการเป็น”
คือการ ผูกสัญญาทุกข์ในอนาคต

✦ สรุปสัมมากัมมันตะ

• ไม่สร้างภาระให้ตัวเราในวันหน้า
• ไม่สร้างศัตรูหรือความระแวง
• ไม่สร้างความรู้สึกผิดที่ค้างคา
• ทุกการกระทำ จบในปัจจุบัน ไม่ลากยาวเป็นภพใหม่

ทำเท่าที่ธรรมจำเป็น
ไม่ทำตามความอยากของความอยาก

นี่คืออิสระที่เริ่มจาก “การลงมือทำ” อย่างมีปัญญา