บทที่ 23 — สัมมาสังกัปปะ
ดับ “ความต้องเป็น” ก่อนที่ภพจะตั้งตัว
สัมมาสังกัปปะ คือ
การตั้งใจที่ถูกต้อง
หมายถึง การวางทิศของจิตให้ไม่กลายเป็นเชื้อของทุกข์
ไม่ใช่ตั้งเป้าหมายสูง
ไม่ใช่กดความคิดให้ดี
และไม่ใช่การสู้กับกิเลส
แต่คือ…
รู้ทัน “แรงผลักในใจ” ก่อนที่มันจะกลายเป็นผู้กระทำ
✦ ความตั้งใจผิดเกิดจากอะไร?
ทุกครั้งที่จิตตั้งใจแบบเผลอ
จะมี ตัวเรา แอบอยู่ในนั้นเสมอ
รูปแบบคลาสสิกมี 3 ข้อ:
1. จะเอาของรัก
→ โลภะปลอมเป็นความจำเป็น
2. จะผลักสิ่งไม่ชอบ
→ โทสะปลอมเป็นความถูกต้อง
3. จะลบสิ่งไม่อยากจำได้
→ โมหะปลอมเป็นการกลับมาเริ่มใหม่
ทั้งหมดมีรากเดียวกันคือ
ต้องให้เป็นอย่างใจฉัน
นี่คือจุดที่ ภพเริ่มก่อตัว
✦ สัมมาสังกัปปะดับ “ความต้องเป็น”
พระพุทธองค์ตรัสไว้ 3 แบบของความดำริชอบ:
- ออกจากความอยาก (เนกขัมมะ)
— เห็นว่าไม่จำเป็นต้องได้
→ โลภะดับตั้งแต่ยังไม่โต - มีเมตตา ไม่คิดร้าย
— เห็นว่าสู้ไปก็มีแต่แพ้
→ โทสะไม่มีเวทีให้แสดง - ไม่เบียดเบียน
— เห็นว่าเราก็เป็นผลของเหตุ
คนอื่นก็เช่นกัน
→ ไม่มีเหตุให้ทำร้ายกัน
ทั้งหมดนี้คือ ความตั้งใจที่ไม่ให้ตัณหาเข้ามานำทาง
✦ ทำไมสัมมาสังกัปปะคือ “งานตัดภพ” ตั้งแต่ต้นทาง?
เพราะมันทำงานตรง “รอยต่อสำคัญสุด”:
ผัสสะ → เวทนา → (ความต้องเป็น?) → ภพ
ถ้ามีสัมมาสังกัปปะ:
- เวทนาเป็นแค่เวทนา
- ไม่ถูกแปรเป็นภารกิจ
- ไม่ถูกแปรเป็นตัวเรา
จึงตัดวงจรตรง:
ภวะยังไม่ทันถูกแต่งตัว → ทุกข์ไม่มีที่ตั้ง
✦ ความแตกต่างที่ควรรู้ให้ชัด
แบบผิด | แบบถูก |
|---|---|
“ฉันต้องสงบ” | “ความสงบไม่จำเป็นต้องเกิด” |
“ฉันต้องดีขึ้น” | “สังขารดีชั่วเกิดแล้วดับ” |
“ฉันต้องชนะกิเลส” | “กิเลสไม่ใช่ตัวฉัน จะมา–จะไปก็เรื่องของมัน” |
แบบผิด = สร้างนักแสดงคนใหม่
แบบถูก = ปิดโรงละคร
✦ วิธีปฏิบัติแบบคำเดียว
ถามตัวเองทุกครั้งที่จิตผลัก–ดึง:
“จำเป็นไหม?”
คำถามนี้จะเห็นได้ทันทีว่า
- สิ่งที่ใจดิ้นหา → ไม่จำเป็น
- สิ่งที่ใจดิ้นลบ → ไม่จำเป็น
- สิ่งที่ใจดิ้นกดดัน → ไม่จำเป็น
เมื่อความจำเป็นปลอม ๆ หลุดออก
ความตั้งใจที่เป็นเหตุทุกข์จะ ล้มครืนลงทันที
✦ สรุปสัมมาสังกัปปะ
- คือการ บอกจิตว่า ไม่ต้องเป็นอะไรทั้งนั้น
- ตัดวงจรทุกข์ ก่อน ที่ภพจะสร้างตัว
- ให้ทุกอย่าง เกิด–ดับเอง ตามเหตุจริง ไม่ใช่ตามใจ
สัมมาสังกัปปะ = ตั้งใจ “ไม่สร้างผู้ตั้งใจ”